Mudra's van Boeddha

Met het woord Mudra wordt bedoeld een symbolische houding van de hand. Deze houdingen van de handen, de Mudra’s, zien we veel terug bij de Boeddhabeelden en hebben allemaal een eigen benaming en uitleg. De meest voorkomende mundra’s zijn:

Dharmachakra mudra
Deze mudra wordt ook wel ‘het gebaar van de prediker’ genoemd en verwijst hiermee naar de eerste keer dat Gautama Boeddha, nadat hij de verlichting gevonden had, zijn leer predikte met zijn metgezellen. Hierdoor symboliseert deze mudra het in beweging brengen van ‘het wiel van de leer’ ook wel het ‘Dharmawiel’ genoemd. Dit wiel heeft acht spaken welke symbolische zijn voor het achtvoudige pad der verlichting.
Handhouding: Houdt de handen ter hoogte van de borst met de duimen naar de borst toe. Laat de vingertoppen van de wijsvinger en de duimen elkaar raken, waardoor er nu kleine cirkels aan beide handen ontstaan. Leg dan de middelvinger van de linkerhand tegen de plaats waar de duim en wijsvinger van de rechterhand elkaar raken. De handpalm van de linkerhand is nu meer naar binnen gericht en die van de rechter meer naar buiten. Laat de overige vingers open staan van de hand.

Vitarka mudra
Is de onderwijzende mudra, deze wordt ook veel neergezet als het discussiërende gebaar. Dit is de mudra die Boeddha gebruikte om tijdens zijn leerredes en discussies zijn woorden kracht bij te zetten. Dit gebaar heeft ervoor gezorgd dat Boeddha als leraar gekarakteriseerd werd. Het is de mudra van redenering, onderwijzen en discussie.
Handhouding: de rechterhand is opgeheven met de handpalm naar buiten gericht. De duim en wijsvinger zijn naar elkaar toegebogen en raken elkaar aan, waardoor er een cirkel ontstaat. Het gebaar van het rad van de leer.

Dhyana mudra
De mudra van de meditatie, concentratie op de goede leer en van het bereiken van geestelijke volmaaktheid (rust). Boeddha symboliseert hiermee het gebaar van evenwicht, innerlijke meditatie en rust. Een boeddhabeeld met deze mudra staat voor meer bewustwording, waarbij de gehele materiële wereld om ons heen wordt vergeten. Soms houdt boeddha een aalmoeskom in zijn handen of een kruikje met nectar, dit is de godendrank Amrita.
Handhouding: Beiden handen liggen rustig gesloten in de schoot, met de handpalmen naar boven, waarbij de rechterhand bovenop ligt.
Bhumisparsha mudra
Het gebaar van de verlichting. Op het moment dat Gautama Boeddha bijna de verlichting had bereikt, waren er kwade krachten die hem van deze verlichting af wilde houden, raakte Boeddha met zijn rechterhand de aarde aan om deze als getuige op te roepen voor de waarheid van zijn woorden. Deze houding verwijst naar het moment dat Boeddha de verlichting bereikte en daarbij de aarde als getuige aanriep.
Handhouding: de rechterhand ligt hierbij omlaag met de handpalm naar binnen gekeerd, de linkerhand ligt opzij (de vingers naar rechts wijzend) met de handpalm naar boven gericht.

Varada mudra
Geeft het gebaar van zegen, vrijgevigheid en gunstverlening weer. Het gebaar van de geopende hand is het symbool van ‘het geschenk der waarheid’ dat Boeddha aan de wereld bood.
Handhouding: hierbij ligt de rechterhand omlaag, met de vingers naar beneden gericht en de handpalm naar boven.

Abhaya mudra
Dit is het gebaar van zegening, geruststelling en vrede. Wordt ook vaak het geruststellende gebaar genoemd. Deze Boeddha zal het gevaar, kwade en slechte bij je weg houden.
Handhouding: de rechterhand is opgeheven met de handpalm naar buiten gekeerd. De linkerhand hangt naar beneden langs de heupen.

Namaskara mudra
Deze mudra is het gebaar van groet, gebed en verering. Bij deze mudra wordt meestal een buiging gemaakt en het woord namaste gesproken, wat staat voor ‘ik groet u’. Dit is een handpositie die je niet veel bij boeddha aan zult treffen, maar eerden bij monniken en tempanons.
Handhouding: Beiden handen worden voor de bost gehouden met de handpalmen en vingers tegen elkaar.

Shanti mudra
Dit is de mudra die staat voor communicatie, vrede en vergeving. Doordat Boeddha de handen voor zijn borst kruist, laat hij zien hoe hij vergeving en vrede doorleert aan anderen.
Handpositie: Beiden handen zijn met de handpalmen naar het lichaam gekruist op de borst met de vingers omhoog.

Naast de mudra’s, de symbolische handhoudingen, zijn er ook verschillende asana’s, houdingen voor de benen. Bij de meeste boeddha beelden zien we de padmasana, beter bekend als de Lotuszit. Hierbij zit de boeddha met kruiste benen waarbij elke voet op een dijbeen rust. Boeddha zit vaak op een enkele of een dubbele rij lotusbladeren. Ook kan de boeddha verschillende attributen bij zich hebben.